Vaşinqtonla səs-küylü hesablaşmadan sonra Paris NATO-dan çıxmaq barədə düşünməyə başladı.
Vəziyyətə Cozef Baydenin zəngi ilə bir qədər düzəliş edildi. Amma Emmanuel Makron Anjela Merkeldən sonra Aİ-nin lideri olmaq istəyir və buna görə də strateji müstəqillik mövzusunu fəal şəkildə təbliğ edir. Fransızlar öz maraqlarına hörmətə nail olmaqda qərarlıdırlar, lakin artıq Avropanın özündə olan digər müttəfiqlər bunun qarşısını ala bilər.
Çıxmaq vaxtıdır
Fransa “illüziyalara qapılmağı dayandırmalı” və NATO-dan çıxmalıdır. Eyni zamanda, Vaşinqtonun Tuluzada yerləşdirməyi planlaşdırdığı kosmik təhlükəsizlik sahəsində Şimali Atlantika Alyansının “ən yaxşı təcrübələr” mərkəzinin yaradılmasını məhdudlaşdırmaq gündəmdədir. Milli Assambleyanın deputatı, solçu “İtaətsiz Fransa”nın rəhbəri Jan-Lyuk Melanşon buna əmindir. Onu “Milli Assosiasiya”nın lideri Marin Le Pen dəstəkləyir. Amerikadan narazılıq siyasi rəqibləri birləşdirdi.
Onların sərt ifadələri başa düşüləndir: Fransa ilə ABŞ arasında diplomatik qalmaqal qızışır. Avstraliyanın Fransanın “Naval Group” şirkəti ilə 12 sualtı qayığın tikintisinə dair böyük müqaviləni pozması və Amerika nüvə sualtı qayıqlarına üstünlük verməsi Beşinci Respublikanı incitdi. Üstəlik, Avstraliya, ABŞ və Böyük Britaniya müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində yeni AUKUS alyansının yaradıldığını elan etdilər — Fransa nəinki dəvət edilməyib, hətta ona bu barədə xəbərdarlıq da edilməyib. Amma Paris özünü Sakit okean regionunda mühüm oyunçu hesab edirdi — Vaşinqtonla bərabər.
56 milyard avroluq müqavilənin pozulması Fransa üçün ağır zərbə oldu. Ölkə əmindir ki, ABŞ-dan gələn “arxadan bıçaq” və “sifətinə şillə” Parislə anqlo-sakson müttəfiqləri arasındakı əlaqələri şübhə altına alır və “ağır nəticələrə gətirib çıxaracaq”.
Fransa Avstraliya və ABŞ-dan səfirlərini geri çağırıb. Müdafiə naziri Florens Parli bildirib ki, Vaşinqton uzun müddətdir etibarlı tərəfdaş kimi diqqətdən kənarda qalıb. Emmanuel Makron isə amerikalılarla Chesapeake dəniz döyüşünün 240-cı ildönümünü birgə qeyd etməyi ləğv etdi və ABŞ-ın dekabrda keçirəcəyi demokratiyalar forumunda iştirakdan imtina etdi. Prezident gizlətmir: baş verənləri şəxsi təhqir kimi qəbul edib, ona görə də NATO-da daha da qalmağın mənası olub-olmadığını müzakirə etmək niyyətindədir.
Fransanın tarixi də buna bənzər bir nümunə bilir. 1966-cı ildə amerikalılardan daha çox hörmət tələb edən Şarl de Qoll ölkəni alyansın hərbi strukturlarından çıxardı, onu yalnız siyasi strukturlarda qoydu. O, ora yalnız 2009-cu ildə Nikola Sarkozinin rəhbərliyi altında qayıdıb. Yeri gəlmişkən, o zaman sosialistlər qarşı çıxdılar: onlar Milli Assambleyaya öz nümayəndələrini göndərdilər və bununla da NATO-ya üzvlüyün “ABŞ-dan asılılığa gətirib çıxaracağı” barədə xəbərdarlıq etdilər.
ABŞ-a qarşı birləşmiş cəbhə
Qalmaqalda Avropa Birliyi Fransanın tərəfini tutub. Brüssel açıq şəkildə bildirdi ki, Parislə müqaviləni pozmaq bütün bloka meydan oxuyur. Baydenin sələfinin münasibətlərini ciddi şəkildə korladığı avropalı müttəfiqləri ilə barışmaq cəhdləri iflasa uğradı.
Amma məlum oldu ki, sualtı qayıqlarla bağlı hadisədən sonra Donald Tramp avropalılar üçün daha da məqbul həmsöhbət olub – ən azından niyyətini gizlətməyib. İndi də Avropa Şurasının rəhbəri Çarlz Mişel qeyd edir ki, Vaşinqton etibarlı tərəfdaş deyil, ona daha az güvənmək və öz müdafiə potensialını gücləndirmək lazımdır.
Brüssel uzun müddətdir ki, suveren silahlı qüvvələr yaratmaq arzusunda olub. Amma məsələ planlardan kənara çıxmır: Polşa, Britaniya və Baltikyanı ölkələr adətən buna qarşı çıxır. ABŞ-ın özü də məlum səbəblərə görə bu ideyanı dəstəkləmir: bu, Amerikanın Avropadakı təsirini zəiflədə bilər.
Britaniyanın «The Telegraph» qəzeti hesab edir ki, indi irəliləyiş üçün doğru vaxt ola bilər və Makron liderlik roluna ən yaxşı namizəddir. Anjela Merkelin Almaniya kansleri postundan getməsi Fransa prezidentinə vahid Avropada bir nömrə olmaq və buna görə də hərbi inteqrasiya ideyasını təbliğ etmək şansı verir.
Yanvarın 1-dən Fransa Avropa Birliyinə sədrlik edəcək. Gələn il müdafiə sammiti keçiriləcək və orada çevik reaksiya qüvvələri ilə bağlı qərar qəbul etməyi planlaşdırırlar.
Seçkiqabağı hazırlıq
Fransanın özündə isə artıq prezident seçkiləri kampaniyası başlayıb. Seçkilər yeddi aydan sonra keçiriləcək. Hələlik Makron, Melanşon və Le Pen, həmçinin jurnalist və politoloq Erik Zemmur ehtimal namizədlər hesab edilir. O, artıq teledebatlarda iştirak edib, lakin yarışa qatılıb-qatılmayacağını hələ təsdiqləməyib.
«Makronun indiki xarici siyasət addımları onun populyarlığını artırmadı. Amma indiyədək o, ictimai rəy sorğularında liderlik edir. Ölkədə çoxlu daxili problemlər var: islahatların çoxu getməyib. Prezident isə xarici kozırları maksimuma çatdırmaq üçün oynamağa çalışacaq”, — Rusiya Elmlər Akademiyasının Avropa İnstitutunun aparıcı elmi işçisi Sergey Fyodorov belə izah etdi.
Rusiya Beynəlxalq Münasibətlər Şurasının (RİAC) baş direktoru Andrey Kortunov da onunla razılaşır: «Daxili işlərdə demək olar ki, heç nə işləmir. Mən bu problemləri xarici siyasət uğurları ilə kompensasiya etmək istərdim, böyük dövlət statusu heç də belə deyil, bu, fransız seçicisi üçün boş bir ifadədir.»
İndi şərtlər Paris üçün əlverişlidir. «Böyük Britaniyanın çıxmasından sonra Fransa Avropa İttifaqında yeganə nüvə dövləti və Aİ-dən BMT Təhlükəsizlik Şurasının yeganə üzvü olaraq qalıb. Bu, Fransanın ambisiyalarını qidalandırır. Makron təsadüfən deməyib ki, müəyyən şərtlər daxilində öz Fransa nüvə arsenalı ilə Aİ tərəfdaşlarının müdafiəsini təmin edə bilər”, — deyə ekspert izah edib.
Bununla belə, Kortunov əmindir ki, münasibətlərin kəskinləşməsinə baxmayaraq, 50 il əvvəlki vəziyyət təkrarlanmayacaq və Fransa bir də NATO-dan çıxmayacaq. ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken artıq Parisə, Fransa səfiri Filip Etyen isə Vaşinqtona gedib. Bu arada respublika dəymiş itkilərin, o cümlədən mənəvi itkilərin ödənilməsini gözləyir.
Kseniya Melnikova
Mənbə: РИА Новости
Hazırladı: Elnur Səlim