İngilislərin 1919-cu ildə İngiltərədə nəşr olunan bu kitabda Seyid Rizanın erməni dönməsi olduğu yazılıb. Hətta Sultan Alparslanın 1076-cı ildə yıxdığı o kiçik erməni krallığını bayrağını daşıdığını yazıb. Və yenə: Şərqdə Ermənistanı qurmaq lazımdırsa, kiminlə birlikdə qurulması lazımdır.Və yenə: 1915-ci ildə ermənilər, xalqı tapmanın çətin olduğunu və bunu aradan qaldırmaq üçün daha əvvəldən planlaşdırılan layihələrin bu kitabda desifrə edildiyini oxuyunca şok olacaqsınız …
Kitabın yazarı isə Ingilislərin Diyarbakır konsulluğunda xüsusi vəzifəli konsul köməkçisi olan Tomas və həyat yoldaşı Ester Mugirdicyandır.Bu konsulun xüsusi vəzifəsi, Hoybun və Daşnak ermənilərinin Alevi və Kürdlərin içərisinə sızdırılmış ermənilərin siyahısını tutmaqdı. Kitabın nəşr olunduğu yer və nəşr olunan dövr çox maraqlıdır. Şərq və Cənub-Şərqdə olan konsulluqların xüsusi vəzifəli şəxslərin olması o zaman bilinmirdi. Bölgədəki kilsələri hökumətin əliylə bərpa edildi!Bu xəyanətlər papaların və pastorların fəaliyyətlərini azad buraxdığımızdan bəri sona çatmır. Məhz belə konsulların xüsusi əməllərinə görə; 1915-ci il ermənilərin dediklərindən, irəlidə qurulması planlaşdırılan Ermənistan və Kürdüstan üçün məşhur qisasçılıq zəmnində erməni şəbəkələrinin təşkilatı daşnak və Hoybun içindən seçilərək Alevi (Ələvi) və Kürd ailələrin içinə yerləşdirilən 40 min ermənini və tayfaları öyrənirik.
Seyit Riza daim 1076-cı ildə Alparslan tərəfindən dağıdılan kiçik bir erməni cəmiyyətinin sancağını daşıyırdı. Bu bayrağı Seyid Rızadan Britaniya hökuməti adından astronomik qiymətə satın almaq istəyirdilər.
Seyid Riza isə əvvəl Sancağın varlığını inkar etmiş, amma ermənicə danışılınca bu Bayrağı gətirmişdi. Bu bayrağı Ingiltərə Dövləti adına satın almaq istədiklərini söyləyənlərə isə: «Xeyr satmam»-deyər, Seyid Riza çox astronomik bir pul verəcəklərini söyləmələrinə baxmayaraq, yenə: «xeyir olmaz, vermərəm»- deyər.
Bu bayrağın babalarından ona qəyyum verildiyini izah edib «madam ki Şərqdə bir Ermənistan qurulacaq, o zaman qurulacaq Ermənistanın Kralı mən olmalıyam» — deyər. Yaxşı, bayraq məndədir, deməli, sancaq mühafizi də mənim hekayəmdir.
Kitabın yazdıqlarından Ermənistanın kralı müəyyən edildi, bu kral bayraq mühafizi Seyid Riza idi».
Bəs erməni cəmiyyəti bu səltənəti harada quracaqdı və əhalini haradan alacaqdı?
Axı bütün ermənilərə qarşı «soyqırım» törətmişdik!
Bəs onları Hələb və onun ətrafındakı bölgəyə qovmuşduq …
Bunu da biz elə bu kitabdan yenidən öyrənirik …
Dersim Coğrafyası «Tunceli, Erzincan, Elazığ, Sivas, Malatya, Bingöl və Ərzurum»un bir mahalıdır, yəni hamısına birdən Dersim deyilir.
…Kapadokya kimi bir coğrafiyanın adı Dersimdir …
Kapadokyada beş il var …
Bu gün Balıkesir və ya Antalya Ələvilerinə kimsə şübhə etməz.
Amma bir şəxs Dersim Ələvisi olduğunu deyirsə, burada tərəddüdlər var …
Bu tərəddüdlərin əsas səbəbi isə, bu intiqamçı kriptolu Hoybun və Daşnak çetelerinden seçilmiş və Aleviləri içərisinə (Ələvilərin) sızdırılmış ermənilərdir.
Bölgəmizin şərqindəki müharibədən sonra sahibsiz qadınlara təcavüz edib toplu məzarlara basdıran, bu Daşnak və Hoybun şəbəkələrinə aid ermənilər ailə adıyla və zərərçəkmiş adı altında:
Anterlərdə,
Septi əşirətinə,
Milli əşirətinə,
Miroğlu əşirətinə,
…Gizlicə bir şəkildə yerləşdirilib.
Biz yatarkən ta 1821-ci ildən etibarən Şərqdə Kürtcə Lüğət hazırlayan keşişlər isə, bu bölgədəki kilsə və konsuluklardakı çox xüsusi tapşırıqlar yerinə yetirirlərdi …
Onların adları bu kitabda yer almışdır.
SEVR müqaviləsində Kürdistan və Ermənistan adlı layihəni ortaya qoyuldu, biz də məğlubiyyət şoku ilə qəbul etdik.
İllər əvvəl qurulacaq erməni krallığına bir kral və 40 min nəfərlik bir təbəə təklif etmişdilər!
Biz isə o illərdə Türkəm deyənləri Zeytundağına sürgününə göndərirdik!
…O dövrdə isə, ayaqüstdə uyuyan biz sadəlövh türklərin dünyadan xəbərimiz yoxdu.
Ancaq bizim içimizdəki «xüsusi tapşırıqlı adamlar» layihələr hazırladılar, bizimsə heç nədən xəbərimiz olmayıb və nə yazıq ki, yalnız gücümüza bir-birimizi yeməyə çatıb.
Bizə illərcə Seyit Rizaya Xorasan mənşəli Türk dedilər inandıq, Alevi Seyid dedilər inandıq, halbuki bu kitab 1919-cu ildə İngiltərədə nəşr olunduqdan sonra 1921-ci ildə İstanbulda da tərcümə edilib nəşr olunmuş, buna görə də 11 Alevi Ocağı Seyid Rizanı düşkün elan edibmiş.
Həmin ocaqların adı da kitabda verilmişdir. Ancaq «İstiqlal Savaşı» illərində heç kim bu hadisənin dəhşətini anlaya bilmədi …
Londonda Milli Arxiv adlı bir yer var. İngiltərədə The National Archives-dövlət arxivi deyilən yer var, qeydiyyatdan keçib ofisinə girirsən, «FO 371/20864 / E5529» nömrəli sənədi əldə edə bilərəmmi? — yazırsan və məktub alıb oxuyursan ki, kitabda göstərilən sənədlərin əsillərinin yerləri və tarixləri də mövcuddur.
Fərqli dünyagörüşü əldə etmək üçün oxumağı məsləhət görərdim.
Murteza Pursalı
P.S. Bu gün hələ də oyanmayan türk milləti bu ermənini seyid deyə müdafiə etməkdədirlər…