Keçmiş səfir ADİLE AYDA yazır: «Fransız və İngilis yazarlar nədənsə PELASQLAR ilə ilgilənmirlər …
Ancaq Alman alimlər PELASQLAR üzərinə ciddi əsərlər yazmışlar. Bunların bəziləri BELOCH, Fick, TREİDLER, MEYER və EHRLİCH isimli alimlərdir.» Bunun bir səbəbi olmalıdır!
Görəsən PELASQLAR Herodotu etkiləmələrinə baxmayaraq əhəmiyyətsiz ola bilərmi? Yoxsa arxeoloji kəşflər, təsbitlər Herodotun iddialarını bir «əfsanə» mərtəbəsinə endirmişdir?
… Bunların heç biri doğru deyil! Tam əksinə, HERODOT da HOMER də tarixi mənbələrə söykəndiklərini yazırdılar. Yəni səbəb çox sadədir. Əgər PELASQLAR, TYRRHENLƏR, Etrüsklər üzərində araşdırmalar aparılsa, təkcə Anadolunun tarixin ilk günlərindən bəri TÜRK olduğu deyil, həm də EGEY adalarının, Yunanıstanın, hətta İtaliyanın üzərindəki TÜRK izləri sübut olacaqdır!
…. İş bununla da bitməyəcək, Qərblilərin bir öyündükləri Yunan və Roma Mədəniyyətinin TÜRK və ŞƏRQ mənşəli olduğu ortaya çıxacaqdır! O zaman kimlərin barbar olması daha yaxşı başa düşüləcəkdir.
… «Bunun qarşısını almaq üçün, Qərb tarixçiləri PELASQLARa sığınacaqlar! Ancaq məsələ bizim üçün son dərəcə əhəmiyyətlidir …Bizim ilk xanım səfirimiz, 6 Qərb dilini və bir türk lehçəsini bilən böyük bir tədqiqatçı ADILE AYDA, uzunmüddətli tədqiqatlar nəticəsində aşağıdakıları aşkar etmişdir:
ADİLE Aydanın sübutu: Homer İLİADAnın 2-ci hissəsində köhnə ARGOS şəhərindən söz edərkən, bu şəhəri «PELASGİK, yəni PELASQLARA AİD» olaraq xarakterizə etməkdədir. Homer, daha sonra yunanlar qarşısındakı TROYA ordusunun «kataloqunu» izah edərkən, «Larissa şəhərinin bəsləmiş olduğu SAĞLAM Şüngülü (Savaşçı) PELASQ qəbilələri»ndən bəhs edir. LARİSSA Tesalyadadır.
ILİADA nin l0-CU TROYALI HEKTOR bölməsində DOLON adlı bir adam, Yunan donanmasına kəşfiyyata göndərilir. DOLON tutulur. O, sorğu-sual edilir və qoşunları nəzərə alaraq, o, Tanrı dağından gələn PELASQEL olduğunu xatırladır. Bu, PELASQ rəhbərlərinin ən az birinin «göydən gəlmə» olduğuna inanmalarına işarət edir. OGUZ KAĞAN əfsanəsində olduğu kimi … (1)
15-ci ci ildə (AXİLLOS) AŞIL yoldaşı PATROKLU döyüşə göndərərkən PELASQLARIN BAŞ TANRISINA dua edər. Allahının öz tanrılarından daha güclü olduğuna inanırdılar, yaxud da PATROKL adlı adam da PELASQDIR və öz Tanrısına dua edir!
ODİSSEYAda Tanrısal PELASQLAR, Kiritdə OTURAN millətlər arasında da yer alırlar. (2) Beləcə Kirit mədəniyyəti də bir TÜRK damğası olduğu ortaya çıxar.
Heredot, digəri pelasq olmaqla yunanlarla birgə iki irq olduğunu, birinin buralardan heç ayrılmadığını və digərinin köçəri olduğunu söyləyib. Samotrake adasında oturan pelasqlar, öncə Attikaya, oradan da Himet dağı ətrafına yerləşmişlər. Sonra orada qaldılar və Limin adasına keçdilər və e.ə. 510-cu ildə adadan ayrılmaq məcburiyyətində qaldılar.
…Herodot, LİDYAYA hakim olan kralın TYRRHENOS adlı oğlu ölkə əhalisinin yarısı ilə birlikdə İtaliyaya köç etdiyini izah edir. Herodota görə, TYRRHENLERİN yuxarısındakı KRESTON şəhərində, Çanaqqala Boğazı ətrafında, PLAKYA və SKULAKA şəhərlərində yaşayan PELASQ qalığı əhali, «barbar» bir dil danışırdılar … Yunanlılar, özlərindən olmayan bütün qövmlərə «barbar» deyərdilər … Bu da sübut edir ki, PELASQLAR Hind-Avropa deyil ki, aydındır. HERODOT «ATİNALI PELASQLAR»dan söz açır. Onlar SOY baxımından PELASQ olmasına baxmayaraq, yunanlarla qonşu olduğundan Rumca danışmağa başladılar. (3) Bu kəslər daha sonra Roma hakimiyyətinə daxil olduqda Latın dilini mənimsəmiş DAÇYALILAR, KOMANYALILAR və ya adları TÜRK olan, amma Ortodoksluğu qəbul edincə slavlaşan bolqarlar kimi idilər. HERODOTA görə, PELASQLARın dini Animizm idi. Tezliklə Misirlilərin tanrılarını qəbul etdilər. Yunanlar da PELASQLARIN Tanrısını qəbul etdilər! Herodot, Kserksin ANADOLU səfərini və TROYA xarabələrinə yürüşünü izah edərkən ANTANDROS şəhərindən söz edir və bu şəhərin PELASGLARA aid olduğunu bildirir.
Herodot, bir qadının əsir olaraq satıldığı bir yerdən söz edərkən, «öz zamanında Yunanıstan (GREKYA) olaraq bilinən ölkənin daha əvvəlki adının PELASQİYA olduğu»nu söyləyər! HERODOT, «Yunan Mifologiyası HESİOD və Homer tərəfindən PELASQLARIN tanrılarından yararlanaraq yazdıqlarını» deyir. (4)
Herodot, əsərinin 4-cü hissəsində «Afinalıların, AKROPOL ətrafını divarla hörrməyə qərar verincə, PELASQLARA müraciət etdikləri»ni, tarixçi HEKATEOSU qaynaq göstərərək bildirir. PELASQLAR elə möhkəm bir divar hörüblər ki, bir hissəsini bu gün də PELARJİK divar adıyla turistlərə təqdim edirlər! Yəni Akropolda da TÜRKün duzu vardır.
HERODOTA görə, «Yunanlılar millət halına gəlmələrinə görə PELASQLARA borcludurlar!» «Yunanlıların əslində ZƏİF bir millət olduğunu, ancaq barbar millətlər və xüsusilə PELASQLAR ilə qarışdıqdan sonra böyük millət halına gəldiyi» bildirilir …Bunu biz deyil, yunan tarixçisi söyləyir. Həm də onların «tarixlərinin Atası».
HERODOTDAN SONRAKI tarixçilər də PELASQ və ETRÜSK sözlərini eyni mənada işlədirdilər.
HELLANIKOSA görə, «PELASQLAR, İtaliyada yerləştidən sonra TİRREN (ETRÜSK) adını almışdılar.» (5) LESBOSIS MYRSILOSA görə, «TYRRHENLER Vətənini tərk etdikdən sonra PELASQ adlanırdılar.»
HEKATEOSA görə, BRAURONDA Afinalı qadınları qaçıran PELASQLARDIR. Bu fenomen hələ Orta Asiya və Anadoluda yayılmış «qız oğurluğu»ndan başqa bir şey deyil. FILOCOROSA görə, «Bu qadınları qaçıranlar TYRRHENLERDİR …»
ARISTOFAN və SOFOKL kimi yazıçılar da PELASQ -TYRRHEN adından birgə istifadə etməyə başlamışdılar. PELASQLAR e.ə. 3000-çü illərdə şimaldan gələn və Yunanıstanda məskunlaşmış millətin adı idi … ETRÜSKÇƏYƏ çox yaxın olan dillər qeyri-hind-Avropa dilidir. Türk dili kimi … Bu dildə kiçik dağın adı TEPAE = TEPE adlanırdı! Şimali Amerika hindilərinin çadırlarına verdikləri ad kimi! PELASQLAR, çox ehtimal ki, Qərbi Anadoluda yaşamış ən qədim türklərdir.
1885-ci ildə Limni adasında olan PELASQ dilindəki kitabələr, Batılıları çox çaşdırmışdı … Çünki bunlar etrusk hərflərinə və dilinə çox bənzəyirdi! Yunanlardan fərqli xüsusiyyətlər göstərən ARKADYALILARIN PELASQ olduğunu Herodot söyləməkdədir! .. Makedoniyaya köhnə Yunanlılar PELA(S)GONYA deyirlərmiş …
Hətta Herodot «Bir zamanlar Yunanıstana PELASQİYA deyildiyini,» yazır. (6) Ellinlərin Yunanıstana gəlməsi e.ə. 2000-ci illərə təsadüf edir. PELASQLARIN boş buraxdığı yerlərə müharibəsiz yerləşərlər. PELASQ dilindən Ellin dilinə bir çox sözlər keçər … Hind-Avropa dil qaydalarına uyğun gəlməyən bu sözlər, bu gün də Qərb dilcilərini çaşqınlığa uğratmaqdadır … Açıqlaya bilməyincə bu sözlərə «Pre-Helenik, Aralıq dənizi mənşəli, Ege mənşəli» və ya «ASİATİK» kimi anlayışlarla izah edərlər. Bu sözlərin Asiya mənşəli olması bu sözləri demək olar ki, hamı tərəfindən qəbul edilir … Bu sözlər ETRÜSKCƏ ilə çox bənzərdir.
Tarixçi Strabon, başqa Yunanlı tarixçilərin LİDYALI dedikləri kəslərə PELASQ deyərlər: «Hər kəsin fikrinə görə PELASQLAR, bir zamanlar bütün Yunanıstana yayılmış, lakin xüsusilə TESALYAda yaşıyan çox qədim bir irq və ya millətdi.»
«Limni və İMROS adalarıyla, o ətrafdakı başqa adaları işğal edib, oralarda ilk dəfə oturmuş olanlar PELASQLARdır.»
«PELASQLAR arasından Atys oğlu THYRRHEN adlı biri çıxmışdır. Özünə bir sıra dostlar tapmış və onlarla birlikdə İtalyanın yolunu tutmuşlar.» (7)
Belçikalı tarixçi Albert Severius «EGELİ» ifadəsini icad edən şəxsdir. Belə deyir: «Yunanlılar, özlərindən daha mədəni olan EGELİLƏRdən bürünc, mis, qalay, qurğuşun, dəmir, hətta mədən mənasındakı sözləri almışlar.» (8) PELASQLAR Yunanıstanı e.ə. 3000-ci illərdə tutmuşdular. Yunanlar isə bundan 1000 il sonra ortaya çıxdılar. E.ə. 1250-ci ildə AKALAR və TROYALILAR arasında 10 illik müharibə başladı. Yenə eyni tarixlərdə, Krit sivilizasiyası sona çatdı, MIKEN sivilizasiyası inkişaf etdi.
E.ə. 1200-cü illərdə Yunanıstan Hellenlərin soyundan gələn DOREYENlər tərəfindən istila edildi.
E.ə. 8-ci əsrdə Qara dənizdən EGE və AKDENİZƏ qədər yayılmış bir ÖN Türk dalğası gəldi. Sonra bəzi yerli tayfalarla birləşərək Misirə hücum etdilər. Misirdə təşkil edilən bu hücumun adı sənədlərdə «Deniz qövmlərinin hücumu» adıyla keçər. Qövmün adını isə bəzi bilginlər TÜREŞ, bəziləri isə TURŞA adlandırır. (9) Misirlilərin bu işğala müqavimət göstərdikləri üçün Turşalar Qərbi Anadolu sahillərinə qayıtdılar. Fransız Rene Dussaud, TURŞALARın ETRÜSKLER olduğunu irəli sürür. (10)
Əslində, iranlılar da ETRÜSKLƏRƏ TRUŞKA deyə müraciət edirdilər.
SONUC: PELASQLAR, TURŞALAR, TYRRHENLER və Etrüsklər, Qərbi Anadoluda yaşamış Türklərdir. PELASQLAR və / və ya ETRÜSKLER, sivilizasiyanı Yunanıstana və İtaliyaya daşıdılar. Atatürkün tarix konqresləri ilə 1930-cu illərdə ortaya çıxartdığı tapıntılar, təəssüf ki, İnönü dövründən etibarən rəflərə qoyuldu. Bundan sonrakı illərdə HALİKARNAS balıqçısı tərəfindən təkrar edilsə də Qərb tərəfdarları olan tarixçilər tərəfindən rədd edildi.
Bir çox Qərb yazar, mədəniyyətin Anadoluda, Mesopotamiyada başladığını, oradan Misirə və Egeydə yayıldığını, hər iki kanaldan da Adalara atladığını, sonra Yunanıstana və Romaya intiqal etdiyini çətində olsa qəbul etməkdədirlər.
Bunun Mesopotamiya-MİSİR-EGE-ADALAR- YUNANISTAN qisimi, Herodotun da çəkdiyi xəttdir … Herodot, bəzi Liviya qəbilələrinin özlərini TROYALI saydıqlarını söyləyir! .. (11) Bunlar hərhalda e.ə. 800-cü ildən Qara dənizdən Egeyə, oradan da Misirə doğru yayılan Türklərdir.
…Filoloqlar tərəfindən PELAG-SKOİ-nin etimolojisinin dilçilikdə linqivistik baxımdan mümkün olduğunu irəli sürmüşdür. Yazarının sözü araşdırmasına görə, sözün ikinci hissəsini meydana gətirən SKOI haqqında tərəddüdə yer yoxdur: Yunanca çoxluq şəkilçisi olan Oi çıxarıldıqdan sonra qalan SK heç şübhəsiz Sakanın qısaldılmış formasıdır. Başqa sözlə, Pelasqlar da ŞAKLARdı. Ancaq Pela cinsindən olan Saklar idi. Necə ki, Basqlar EU cinsindən olan saklar idi. Qədim Yunan tarixçiləri arasında gülünc bir nəzəriyyə vardı: Sözdə Pelasqlar köçəri olduqları üçün, yunanlar onları leyləklərə bənzətmişdilər, Yunancada leylək «Pelargosdur», açıq-aşkardır ki, bu görüş zorakı, əsassız və ciddiyətsiz bir görüşdür.
Pelasqlar ən qədim Saklardır, yəıni ən qədim türklərdir. Əslində, İsanın doğulduğu dövrdə yaşayan Bizans coğrafiyası mütəxəssisi və tarixçi Strabon bunları söyləyib: «Hər kəsin fikrinə görə, Pelasqiyalılar bir vaxtlar Yunanıstana yayılmış, fəqət Tesalyada yaşayan çox qədim bir irq və ya millət idi».
Strabonun kitabında aşağıdakı sətrləri oxuyuruq: «Limni və IMROS adaları ilə yaxınlıqdakı digər adaları işğal edib İLK dəfə məskunlaşanlar da Pelasqalardır.
Məlum olduğu kimi, Limni adasında 1885-ci ildə Pelasq dilində yazılar tapıldı. Bu yazılarda istifadə olunan hərflərin və mətndəki dilin elm dilinin etrüskcəyə çox oxşaması dünyanın elm aləmini çaşdırdı.
Söz mövzusu olan yazılar Pelasq adlı saklara, yəni Proto-Türklərə aid olduğu açıq-aşkar ikən, Pelasqların Yunanlı olmasını istəyən bəzi etrüskoloqlar Limni kitabələrinə Etrüsk yazıları deməkdə israr etməkdədirlər.
Yuxarıda gördük ki, Herodota görə, Yunanıstan bir zamanlar Pelasqiya deyilirdi.
Yunanıstan və Ege adalarına əlavə olaraq, Pelasqlar Qərbi Anadolunun bir hissəsini işğal etdi və əsrlər boyu hakim oldular.
Tarix Pelasqların İtaliyaya kütləvi miqrasiyasını qeyd etməyib. Ancaq Pela-Sakaların İtaliyaya kiçik qruplara köçdüyü aydın olur. Məsələn, sonralar Caere adını alaraq, Etrüskler ən böyük limanlarından biri olacaq olan Agylla (Agulla) belə bir Pelasq koloniyası tərəfindən qurulduğu məlumdur.
Etrüsklərlə Pelasqlar eyni dilin, yəni prototürkcənin bir-birinə çox yaxın iki ləhcəsini danışdıqlarından, köhnə Yunanlıların onları bir-birləriylə qarışdırdıqlarını daha əvvəl də söyləmişdim.
Bu baxımdan Strabonun və digər yunan yazıçılarının Pelasq, Proto-Türkləri Lydiyalı adlandırmasının səbəbini bilməmiz vacibdir. Strabon deyir: «Deyildiyinə görə, Pelasqlar arasından Atys oğlu Tyrrhen adlı biri çıxmış özünə bir sıra dostlar tapmış və onlarla birlikdə İtalyanın yolunu tutmuşlar».
Bu bildiyimiz əfsanənin çox fərqli bir formasıdır. Bu rəqəm tezisimizi zəiflətmir, hətta gücləndirir: Lidiyadan çıxıb İtaliyaya gələnlərə aiddir. Etrüsk deyilsin, istərsə də Pelasq, Lydiya Proto — türklər olsun. Və hər halda, Pelasglar SAKLAR idilər.
Qaynaqlar:
1. — İlliade-Odyssee, Paris, 1965, sf. l27,132
2. — aynı eser, sf.808
3. — Herodotus, Oxford, 1949, sf.25,26,134
4. — aynı eser, sf. 135
5. — Pauly-Wissowa, Realencyclopade der Klassischen Altertumsvissen- shaft, Stuggart, 1948 , sf.1910
6. — Powell, J. Enoch, Herodotus, Oxford, 1949, cilt 1, sf. 75
7. — «Geographie de Strabon», Paris, 1867, sf. 366
8. — «Greece et Proche-Orient avant Homere», Bruxelles, 1968, sf. 41
9. — Realencylopaedia, Tyrrhen maddesi, sf.1909
10. — «Prelydiens, Hittites, Acheens» Paris, 1958, sf.21
11.- Herodot Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1973, sf. 287
Ek Kaynak: Etrüskler (Tursakalar) Türk idiler. İlmî Deliller.Adile Ayda, Ankara: 1992.