Elm ən tez öyrənim dilinin türk dili olmasını sübut etdi
Fərqli dillərdə danışan Papua Yeni Qvineya xalqının şəxsləri bir-birlərindən genetik olaraq da tamamilə fərqlidirlər. F: James Morgan/
Yeni genetik tədqiqatlar Papua Yeni Qvineyada yaşayan insanların genetik cəhətdən bir-birlərindən çox fərqli olduğunu göstərdi.
Tədqiqatçılar burada yaşayan insanların təxminən 50 min ildir ki, Avropa və Asiyadan genetik olaraq müstəqil olduqlarını, xüsusilə ölkənin yüksək dağlıqlarının bu gün də tamamilə təcrid edildiyini bildirirlər.
Elmi jurnalda dərc edilən araşdırmada, kənd təsərrüfatının və bürünc və ya dəmir kimi mədəni fəaliyyətlərin insan cəmiyyətlərinin genetik quruluşuna təsiri barədə də məlumat verilir.
Papua Yeni Qvineya, Sakit Okean bölgəsində Afrika xaricində insanın mövcudluğunun ən erkən sübutlarından biri kimi tanınır. Digər bölgələrlə çox məhdud mədəni və genetik ünsiyyətə sahib olan və demək olar ki, tamamilə unikal mədəniyyətə sahib olan bölgə, insan mədəniyyətini və təkamülünü başa düşmək istəyən tədqiqatçılar üçün vacib bir tədqiqat sahəsidir.
85 dildə danışan 385 şəxsin genomu araşdırıldı
Mədəni baxımdan zəngin bir ölkə olan Papua Yeni Qvineya təxminən 850 yerli dildə danışır, yəni bu da dünya dillərinin ümumi sayının təxminən 10% -ni təşkil edir. Dil və mədəni müxtəlifliyin genetik quruluşa necə təsir etdiyini başa düşmək üçün tədqiqatçılar 85 fərqli dildən olan 385 şəxsin genomlarını araşdırdılar.
Tədqiqatçılar hər bir genomda milyondan çox genetik mövqeyə baxdılar və genetik oxşarlıqları və fərqləri anlamaq üçün bu genetik mövqeləri müqayisə etdilər. Nəticələr təəccüblü dərəcədə fərqli dillərdə danışan qrupların da genetik cəhətdən bir-birlərindən tamamilə fərqli olduğunu göstərdi.
Güvən Sanger İnstitutunda aparılan araşdırmanın aparıcı müəllifi Anders Bergstrom demişdi: “Bu tədqiqat Papua Yeni Qvineyada genetik müxtəliflik və əhali tarixi ilə bağlı ilk genişmiqyaslı tədqiqatdır. Apardığımız araşdırma, bölgə xalqlarının genetik baxımdan bir-birlərindən tamamilə fərqli olduğunu göstərir. Buradakı insanlar Avropa və Orta Asiyadakı bəzi icmalardan daha güclüdürlər və ehtimal ki həmişə də bu cür olublar.»
Papua Yeni Qvineyada təhsilli insanların tapıldığı yerlər
Hər bir dil qrupu bir dairə ilə təmsil olunur; sahə genetik olaraq təyin olunan şəxslərin sayını, rəng isə yüksək səviyyəli dil sahəsini göstərir. Tədqiqat fərqli dillərdə danışan insanların bir-birlərindən genetik olaraq fərqli olduqlarını ortaya qoyur. T: Elm doi: 10.1126 / elm.aan3842
50.000 illik fərqli bir təkamül prosesi
Oksford Universitetindən Stiven J. Oppenheimer, «Dağlıq ərazilərdə yaşayan insanlar və düzənliklərdə yaşayan insanlar arasında təəccüblü fərqlər ortaya qoyduq. İki qrup arasındakı 10.000 ilə 20.000 illər arasında dəyişən genetik dəyişikliyi üzə çıxardıq. Tarixən düzəlikdə yaşayanlar üçün bu müəyyən bir məntiqə sığsa da dağlıq icmalar üçün, əksinə, bu coğrafi cəhətdən yaxın qruplar arasında belə güclü bir genetik fərqin olması olduqca qeyri-adi bir şeydir.»
Avropa və Asiyadakı icmalar, təxminən 10,000 il əvvəl təkamül mənasında meydana gələn kənd təsərrüfatı təcrübələrindən güclü təsirə məruz qaldı. Kiçik ovçu qrupları kəndlərə yerləşməyə başladıqdan sonra kənd təsərrüfatı icmaları genetik cəhətdən homogenləşməyə başladı. Bununla birlikdə kənd təsərrüfatı, təxminən eyni vaxtda Papua Yeni Qvineyanın digər bölgələrindən müstəqil olaraq ortaya çıxsa da, Avropa və Asiyada homogenləşmə Papua Yeni Qvineyada müşahidə edilə bilməz.
«Genetik tədqiqatlar sayəsində Yeni Qvineya adasında yaşayan insanların son 50.000 il ərzində dünyanın qalan hissəsinə nisbətən müstəqil bir təkamül prosesi olduğunu gördük» deyə tədqiqatçı Chris Tyler-Smit qeyd edib. Bu iş bizə Avropa və Asiyadan kənarda fərqli bir təkamül prosesini izləməyə imkan verir. Bu torpaqlarda əkinçilik meydana gəldi, ancaq dəmir və tunc dövrü olmayıb. Bəlkə də bu genetik, mədəni və dil müxtəlifliyinin mənbəyi olan yeni texnologiya bölgəyə girməməsiylə bağlı olub.»
Müasir Melaneziyalılarda Denisova DNT-si tapıldı
Afrikadan kənarda demək olar ki, bütün insanların kökü bir köçə dayanır.
Polineziyada məskunlaşan ilk insanlar Asiyadan gəldilər.
Trust Sanger İnstitutu Anders Bergstrom “Elm” jurnalında elmi məqalə dərc etdi.
Məqalənin şərh hissəsində bi xüsusu qeyd edərək qavrama və təlimin hansı yaşlardan başlanmasını qeyd edir:
— 2-3 yaşında türk dili ilə,
— 5 yaşında Alman dili ilə,
— 12 yaşında ərəb dili ilə başlamasının mümkünlüyünü qeyd edir. Dilçilik professoru Klan Delius.
